Yaptığımız araştırmalarda; bugün İsmail Hacılu ismine Türkmen Cemaati'nin bir adı olarak rastlıyoruz. İsmail Hacılu Cemaati Kızıl Kocalu Kabilesine bağlı bir Türkmen cemaatidir. Avşar boyuna bağlı cemaatin İdari yapılanmada Bozok Sancağı (Yozgat)- Sorkun Nahiyesi sınırları içerisinde İsmail Hacılu mezrasını ekip biçtikleri anlaşılmaktadır. (1)
1530 tarihli Tahrir Defterinde Cema'at-i Kızıl Kocalu'nun 30 hane olduğu, bu cemaatin 1114 kuruş vergi verdiği, bu cemaate bağlı İsmail mezrasının ise ayrı ayrı 1500 ve 400 kuruş vergi vermekle mükellef oldukları belirtilmektedir. (2) H. 937/ M.1530 tarihli "Bozok Livası Haritası" na göre; Sorgun ilçesine bağlı mevcut köylerden 18 köy bu haritada gösterilmektedir. Bu haritada İsmail Hacılu adlı bir yerleşim yerine rastladığımıza göre İsmail Hacılu o tarihlerde kurulmuş Sorgun'un en eski köylerindendir. (3)
Bozok Livası haritasında ismi yer alan İsmail Hacılu köyünün; 1575'lere ait kaynaklarda ise ismine rastlamıyoruz.(4)
İsmail Hacılu köyü ile ilgili bilgiye B.O. Arşivinde H. 1256 (M. 1840- 1841) ve H. 1260 (M.1844-45) yıllarına ait "Temettuat Defterleri"nde rastlamaktayız. Sorgun kazası kurasının Müslim ahalisinin Temettuat Mübeyyin Defteri nr.14307- de, köyün o tarihlerde 15 hane olduğu köyde yaşayan hane sahiplerinin eşkalleri tarif edilerek, ödedikleri vergiler belirtilmektedir. Köyün en varlıklı ailesinin ise; Hane 1'de Orta Boylu Kır Sakallı Kara Baş oğlu Mehmed olduğu ve senelik 900 kuruş vergi ödediği bildirilmektedir. (5)
KARYE-İ İSMAİL HACILU
B. O. Arşivindeki Temettuat Defteri verilerine göre; Sivas Eyaletinin havi olduğu Kazalardan Bozok Kaymakamlığı dahilinde ka'in Sorgun Kazasına tabi İsmail Hacılu Karyesinde toplam 13 hane mevcuttur. 1844- 1845 tarihinde köyde mukim hane reislerinin isim, şöhret, ve yükümlü oldukları vergileri şöyledir: (6)
Hane 1-Kavlak (Kulak) Bekir oğlu Mustafa. Hane 2-Ömer oğlu Ömer Ağa.
Hane 3-Bostancı oğlu Mustafa.
Hane 4-Bostancı oğlu Mehmed.
Hane 5-Bekir Kethüda.
Hane 6-Değirmenci oğlu Mustafa.
Hane 7-Kel İsmail oğlu.
Hane 8-Küb Hasan (Hüseyin).
Hane 9-Kara İbrahim.
Hane 10-Kitleci (Gelinci) oğlu Mahmud.
Hane 11-Kertil oğlu Osman.
Hane 12-Arab Hasan.
Hane 13-Receb. Karye-i Mezbure Mührü Kazadan Urulmuşdur İsmail Ağanın Köyü
Sürü sahibi İsmail Ağa, Dedebağ mevkiinde yaylada yaşarmış. Köyün şimdiki olduğu yerde koyun ağılı varmış. İsmail Ağa yazın yaylada, kışın ağılda kalırmış. İsmail Ağa, gün gelir ölür. Çocukları ağılın olduğu yere gelerek ev yaparlar. Köyün adı İsmail Ağa olarak söylenmiş. Ve isim zamanla değişerek İsmail Hacılı olmuş. Sonraki yıllarda İsmail Ağa'nın çocukları köyden göçüp gitmişler. (7) Daha sonraki yıllarda Karabaş oğlu sülâlesi Yaycılar Köyünden, Ömer Oğlugil Eymir'den, Gedogil Fakıbeyli'den, Garibikli Erzincan'dan Bostancıoğlu Yozgat'tan, Değirmenci Hasan Sivas'tan gelmiş. Yaşayan sülaleler Garibikler (Aslan), Çökelikgil (Yılmaz) Eymir kasabasından gelmişler. Karabaşoğlu (Altun- Ekinci- Karakuş) Yaycılar köyünden gelmişler. Karadeliler (Keskin), Kutlugil (Boyraz), Değirmenciler (Kaplan), Bostancıoğlu (Taş), Kabakçıoğulları (Kurt), İsmailhacılı Köyü 2005 yılında Çiğdemli Kasabasına Mahalle olarak katıldı.